sourenaaدوستان،
با توجه به این که محدوده ی تخصصی من تا حدودی به مسایل مندرج در این انجمن و این موضوع (زبان فارسی) ربط پیدا می کند لازم دیدم چندین نکته را برای ترجمه ی وردپرس یا هر نرم افزار دیگری در اینجا عنوان کنم.
زبان فارسی همچون هر زبان دیگری مدام تغییر می کند، کلماتی به زبان های دیگر وام می دهد، و کلماتی را برای ادای منظور از دیگر زبان ها می گیرد. زبانشناسی معاصر پدیده ای به نام «زبان سره» را مفهومی سراسر بی معنا و بی استفاده می داند چرا که نه می توان زبان را از وام گیری ها و وام دهی ها بر حذر داشت و نه اگر چنین کنیم کمکی به خود و به دیگران کرده ایم. «زبان سره» در هیچ جایی از جهان وجود ندارد. زبان نتیجه ی سال ها ارتباط و انتقال مفاهیم است بین اقوام مختلف و هر زبانی پر است از کلماتی که از جاهای دیگر آمده اند تا به انتقال مفاهیمی در آن زبان کمک کنند.
اعمال محدودیت هایی از نوع «سره سازی» (که بیشتر دلایل ایدئولوژیک دارند تا دلایل زبانشناسانه) تنها انتقال مفاهیم را مشکل می کند، چرا که کلماتِ به ظاهر هم معنی در بیشتر موارد کاملا هم معنی نیستند و به طور طبیعی برای تکیه بر ظرایفِ معنایی در زبان حفظ شده اند. به عنوان مثال در زبان انگلیسی بسیاری کلمات مترادف از ریشه ی لاتین و ریشه ی ژرمانیک وجود دارند که به ظاهر هم معنی اند، ولی در عمل دو معنای متفاوت ولی نزدیک به هم را به شنونده انتقال می دهند. مثلا solitude و loneliness هر دو به معنی «تنهایی» اند. اولی از ریشه ی لاتین است و دومی از ریشه ی ژرمانیک. ولی اولی به تنهاییِ عمیقا روحیِ شخص اشاره می کند (حتی اگر اطراف شخص پر از آدم باشد) و دومی بیشتر به معنای این است که کسی دور و بر شخص مورد اشاره نیست.
غرض از ذکر این نکته این است که آن چه ما در زبان فارسی داریم نیز در بیشتر موارد از همین الگو پیروی می کند. ترجمه های «سره» ی شما از بعضی کلمات انگلیسی که معادل فارسی ندارند بسیار زیباست (مثل افزونه یا ابزارک)، ولی در بسیاری موارد نیز یا اشتباه است و یا دقیق نیست. از قضا در برخی موارد مترادفات پیشنهادی نامناسب برای کلماتی آورده شده اند که واژه مترادف دقیقی در زبان فارسی برای آنها وجود دارد. چند مورد را اینجا عنوان می کنم:
۱. کلمه ی error و mistake دو معنای متفاوت دارند. اولی به معنای «غلط» است و دومی به معنای «خطا» یا «اشتباه». نمی توانید فقط به این علت که «غلط» ریشه ای عربی دارد حذفش کنید، چون «غلط» به معنایی اشاره می کند که در «خطا» نیست. وقتی کسی «خطا» می کند اشتباه به او بر می گردد حتی اگر کاری که انجام می دهد را درست انجام دهد. در صورتی که وقتی کسی کاری را «غلط» انجام می دهد رَوَند انجام دهیِ کار است که غلط است. مثالی می آورم: اگر تیراندازی به هدفی شلیک کند و در تیراندازی خود «خطا» داشته باشد به این معناست که هدف را نزده، ولی اگر در تیر اندازی «غلط» داشته باشد بیشتر این معنی مورد نظر است که انگار اساسا روش تیراندازی اش اشتباه است، یعنی ممکن است تفنگ را اشتباه به دست گرفته یا فشنگ را به درستی در تفنگ نگذاشته است. کلمه ی «اشتباه» به حوزه ی معنایی بزرگتری اشاره می کند که هر دوی معانی «غلط» و «خطا» را در بر می گیرد.
بنابر این error را نمی توان به «خطا» برگرداند. کلمه ی error به معنی «غلط» است. یعنی چیزی در روند کار اشتباه شده. کلمه ی «خطا» به اشتباهی از سوی کاربر اشاره دارد.
۲. در حرفه ی تهیه ی کتاب و دفتر دو کلمه مختلف به دو مفهوم مختلف اشاره دارند: برگ (یا برگه) و صفحه. «برگ» به معنی آن چیزی است که در انگلیسی sheet خوانده می شود یعنی ورقه ای که دو سو دارد. هر سوی برگ یک «صفحه» (page) نامیده می شود. به همین دلیل دفترچه ی ۶۰ برگ ۱۲۰ صفحه دارد.
ترجمه ی page به «برگه» از این نظر اشتباه است. به علاوه، ترجمه ی page به «صفحه» درک مطلبی به این سادگی را برای کاربر آسان می کند.
۳. دیدگاه در زبان فارسی کلمه ی زیبای نوساخته ای است به معنای آن چه در زبان انگلیسی viewpoint گفته می شود، و ترجمه ی comment نیست. ترجمه ی صحیح comment همان «نظر» است که هم دقیق است و هم همه می فهمند. چه اصراری است که نافهمش کنیم؟
این کلمات را به عنوان مثال ذکر کردم. نکته ی اصلی که می خواستم عنوان کنم بیشتر تغییر روش کار در ترجمه بود. به نظر من اصرار بر «فارسی سازی» زبان نه به نفع کسی است و نه در درازمدت میسر است. مسلما در ترجمه ی کلماتی که معادل ندارند استفاده از ریشه های فارسی آشنا به گوش و آشنا به ذهن روش درستی است، و این کاری است که در «ابزارک» یا «افزونه» شده است. ولی به نظر من معادل «سره» آوردن برای کلماتی که در فارسی معادل دارند کمکی به کسی نخواهد کرد.
امیدوارم نکاتی که مطرح کردم را به عنوان «قدر ناشناسی» نسبت به کار خود نگیرید. این سایت و این انجمن کمک بسیار بزرگی برای من و دیگر کاربران وردپرس بوده و هست. انتقاد نسبت به ترجمه به معنای کم ارزش نشان دادن کار شما نیست بلکه تلاشی است برای بهتر کردن آنچه در این جهت صورت می گیرد.
nasour
گناهکار
مجتبی مسکین
پرسش نیست
